Muziek en CI?
De meeste mensen die een cochleair implantaat dragen, kunnen daarmee goed tot heel goed de spraak verstaan. Maar de waarneming van muziek is erg individueel verschillend, want muziek vraagt toch om een fijnere waarneming (kleinere toonverschillen) dan spraak. Vooral volwassenen die zijn doofgeworden vinden meestal eerst dat muziek via het CI niet zo mooi klinkt. Zij gaan natuurlijk vergelijken met hoe het vroeger was. Maar na een tijdje geraken zij er meestal wel aan gewoon.
De reden hiervan is dat de spraakprocessoren vooral ontwikkeld zijn om spraak goed waar te nemen en te identificeren. In muziek spelen toonhoogte, timbre en ritme een veel grotere rol en op dat vlak zijn de mogelijkheden van het cochleaire implantataat nog beperkt. Publicaties van Kong en collega's (2004, 2005) wijzen erop dat de de informatie van de lagere frequentie nog te beperkt zijn en dat de fijne muziekkenmerken niet voldoende gecodeerd worden met een CI.
Dat de geluidskwaliteit van muziek nog te beperkt is, blijkt ook uit een onderzoek van Gfeller et al (2002), waarin 20 volwassenen met een CI muziekinstrumenten moesten proberen te herkennen. De personen met een CI herkenden gemiddeld slechts 46% van de muziekinstrumenten terwijl de horende controle groep gemiddeld 91% herkende. Opvallend was wel dat de horenden vooral fouten maakten binnen eenzelfde groep van instrumenten (verwisselden fluit met klarinet) terwijl de personen met een CI fouten maken over de groepen heen (verwisselden fluit met viool).
Uit onderzoek van Kong (2004) blijkt daarentegen dat ritme wel goed wordt waargenomen met een cochleaire inplant en dat zij op dit vlak bijna even goede scores behalen als horenden. Gheller (2002) stelde ook vast dat de beste scores behaald werden door personen die een goede auditieve training volgden na implantatie. Dus met oefening kun je toch wel tot betere resultaten komen. Hij kwam ook tot de conclusie dat country en pop-muziek veel makkelijker herkend wordt dan klassieke muziek. Geïmplanteerden die aan het andere oor een hoorapparaat dragen, en dus een combinatie hebben van acoustische en electrische stimulatie, behalen hogere scores dan personen met alleen een CI. Natuurlijk speelt hierbij ook het auditief geheugen van de geïmplanteerde een belangrijke rol.
Enkel tips voor betere muziekwaarneming:
-doofgewordenen die geïmplanteerd worden moeten ermee rekening houden dat muziek met een CI anders zal klinken dan voorheen. Oefenen, geduld en een positieve houding zijn dan ook een noodzaak om tot een betere muziekwaarneming te komen.
-draagt de persoon nog een hoorapparaat aan het andere oor, moedig dan aan om dat hoorapparaat te blijven dragen, zeker als hij naar muziek luistert.
-moedig de volwassenen met een CI aan om eens met verschillende CI-programma's naar muziek te luisteren.
-het is altijd makkelijker om naar muziek te luisteren in een stille, dan in een rumoerige omgeving.
-de geïmplanteerde volwassene begint best met eerst naar muziek te luisteren die voor hem goed gekend is (happy birthday,…) of waar veel ritme in zit. Geleidelijkaan probeer je meer complexe melodieën te herkennen, zoals bijvoorbeeld klassieke muziek.
-moedig mensen met een CI aan om regelmatig naar muziek te luisteren, ook al is het in het begin niet aangenaam. Het zal zeker met de tijd verbeteren.
-Als je over de tekst van het liedje beschikt, is het een heel goede oefening om de tekst erbij te nemen en proberen te volgen terwijl je luistert. Of vraag je partner om mee te zingen met het lied, zodat de geïmplanteerde ook naar zijn/haar lipbeeld kan kijken ter ondersteuning.
-probeer ook eens naar muziek te luisteren via de ringleiding, TV/Hifi kabel, audio kabel,…
-probeer als geïmplanteerde een dagboek bij te houden, waarin je je vorderingen en moeilijkheden noteert. Op die manier krijg je een beter inzicht in je auditieve mogelijkheden en beperkingen.
-zorg er natuurlijk altijd voor dat het luisteren naar muziek ontspannend blijft, want als je te veel inspanningen moet leveren, geniet je er niet meer van.
*"Als doven naar muziek luisteren: Toonhoogte-waarneming met een cochleair implantaat". Doctoraatsproefschrift door Johan Laneau, KULeuven (B)
Op maandag 2 mei 2005 verdedigde Johan Laneau zijn doctoraatsproefschrift aan de Katholieke Universiteit Leuven, waarin hij een programma ontwikkelde dat er voor kan zorgen dat de geluids-kwaliteit van muziek via een cochleaire inplant sterk verbeterd.
Hoewel spraak via een cochleaire inplant vrij duidelijk kan klinken in een stille omgeving, klinkt muziek via een cochleaire inplant erg slecht. Daarom deed hij onderzoek om de kwaliteit van muziek via een cochleair implantaat te verbeteren. Naast aangenamere muziek, kan de techniek ook gebruikt worden om de patiënten intonatie te laten waarnemen. Ook voor doven uit China kan deze techniek voordeel opleveren omdat in het Chinees, en in andere Aziatische talen, de toonhoogte heel belangrijk is.
In een eerste fase van het onderzoek werd onderzocht hoe patiënten met een cochleair implantaat toonhoogte ervaren. Hiervoor werden testen met patiënten gedaan. De taak van de proefpersonen bestond er meestal in om de hoogste van twee geluidjes aan te duiden. Uit de resultaten van deze eerste fase werden de fundamentele mechanismen afgeleid waarmee patiënten met een cochleair implantaat toonhoogte bepalen.
Deze informatie werd in de tweede fase gebruikt voor het ontwerpen van een nieuwe techniek die het gevoel voor toonhoogte verbetert bij patiënten met een cochleair implantaat. Elk cochleair implantaat berekent welke elektrische pulsen het cochleair implantaat moet uitsturen naargelang het signaal dat wordt opgenomen aan het microfoontje. Met de nieuwe techniek zijn de berekende elektrische pulsen geoptimaliseerd om de toonhoogte zo correct mogelijk door te geven.
Uit testen met proefpersonen bleek dat het gevoel voor toonhoogte tot driemaal beter was dankzij de nieuwe techniek. Een gevolg was dat dankzij deze nieuwe techniek de proefpersonen ook meer melodieën konden herkennen. De nieuwe techniek verbetert dus zowel de toonhoogtewaarneming als het luisteren naar muziek voor patiënten met een cochleair implantaat. De techniek moet wel nog verder geëvalueerd worden voor ze kan gebruikt worden op grote schaal.
