De grote meerwaarde
van een schrijftolk
Waarom een schrijftolk? De voordelen en hoe het werkt
(Uit: Nieuwsbrief Hoormij·NVVS 23 februari 2022)
Tekst Isabel Timmers
Tolken voor doven en slechthorenden zijn de laatste jaren steeds zichtbaarder geworden in de samenleving. Natuurlijk dankzij de persconferenties, maar ook doordat gebarentaal nu officieel erkend is als taal en door de extra eisen aan toegankelijkheid bij gemeenten – ook voor doven en slechthorenden. Maaike van der Hagen, voorlichter bij Tolkcontact, het Nederlandse platform dat tolken en tolkgebruikers bij elkaar brengt, geeft samen met schrijftolk Davy de Bruijn tips en uitleg om optimaal gebruik te maken van tolken.
Schrijftolk Davy de Bruijn
“Je kunt een tolk inzetten in bijna elke situatie waar communicatie plaatsvindt. Van werk en school tot lezingen, sportles, een feestje, etentje, uitvaart of bruiloft.”, zegt Maaike (foto rechts), die zelf zwaar slechthorend is geboren. Ze kreeg op haar vijfde haar eerste hoortoestellen en sinds acht jaar heeft ze een CI. “Eigenlijk ben ik sinds die tijd zelf vaker tolken gaan inzetten. Doordat ik meer kon verstaan, merkte ik dat ik beter kon participeren. En met een tolk heb ik nog meer het gevoel dat ik erbij hoor en kan meedoen.
Schrijf- of gebarentolk?
“De keuze voor een schrijf- of gebarentolk NGT (Nederlandse Gebaren Taal) is heel persoonlijk. Het kan ook van de situatie afhangen. Zo kan een gebarentolk meer de emotie overbrengen, anders dan bij geschreven taal. Bij veel vakjargon heb ik liever een schrijftolk. En online is een schrijftolk rustiger. Je ziet de gesproken tekst dan altijd bovenin beeld, ook als het scherm wordt gedeeld. Een gebarentolk is voor mij prettiger in een informele setting. Ik kan dan zelf kiezen aan welk gesprek ik deelneem, in plaats van mee te doen met het gesprek dat ik toevallig kan verstaan. Misschien is een ander gesprek wel interessanter voor mij. Dankzij de tolk, die mij inmiddels goed kent, kan ik daar dan op inhaken. Daardoor hoef ik ook niet altijd zelf een gesprek te beginnen of een onderwerp aan te dragen. Het valt me op dat als je meer meedoet, mensen ook duidelijker gaan spreken. En ik word er zelf ook actiever door, doordat ik me zekerder voel en bijvoorbeeld grapjes beter meekrijg.”
Zo werkt een schrijftolk
Een schrijftolk kan live ondertiteling verzorgen tijdens een congres, vergadering, presentatie, voorstelling, bijeenkomst en elke andere situatie waar communicatie plaatsvindt. Zowel op locatie als online en het is mogelijk om individueel te tolken of voor een voor (grote) groep. Met een speciaal Velotype toetsenbord in de vorm van een vlinder typt de schrijftolk op spreeksnelheid alles wat er wordt gezegd, inclusief een beschrijving van zoveel mogelijk omgevingsgeluiden, nuances en intonatie in de stem. Naast live-ondertiteling en technische ondersteuning kan een schrijftolk bijvoorbeeld mobiel tolken tijdens een rondleiding of wandeling. Ook het uitwerken van audiobestanden (audiotransciptie) of het ondertitelen van filmpjes behoort tot de mogelijkheden. Voor iedere situatie is een passende oplossing te vinden.
‘Nerd die met mensen wil werken’
Davy de Bruijn (foto links) is sinds zeven jaar schrijftolk en oprichter van Het Schrijfhuis. “Voordat ik tolk werd, werkte ik in de horeca, maar ik wilde graag werken met mensen én met computers. Ik vind mezelf wel een beetje een nerd”, lacht ze. “De meeste mensen hebben een groepje vaste tolken. Je weet dan van elkaar wat nodig is en wat werkt. Als je langer voor iemand tolkt, dan kom je in zoveel situaties van iemands leven, je bouwt echt een band op. Maar het is ook heel leuk om weer met nieuwe mensen te werken.”
Formule 1-tolk
Davy kwam via een bekende van haar moeder in contact met een gebarentolk en hoorde toen voor het eerst over het bestaan van een schrijftolk. “Ik ben me erin gaan verdiepen en heb me aangemeld voor de tweejarige AD-opleiding aan de Hogeschool Utrecht. Tijdens de opleiding leer je vaardigheden om schrijftolk te worden, maar ook gebarentaal.” Naast schrijftolk werkte ze tijdelijk als stagebegeleider en docent, verzorgt ze nascholingen voor tolken en werkt mee aan de ontwikkeling van nieuwe software. Daar komt die nerd-kant goed van pas. Als telg uit een echte racefamilie tolkt Davy bovendien sinds een aantal jaren bij Formule 1-wedstrijden. “Mensen kunnen via een link dan de wedstrijd volgen met boventiteling. Daar komen mijn twee werelden samen. Mooi dat ik zo de Formule 1 voor iedereen toegankelijk kan maken.” Uiteraard was 12 december – de dag dat Max Verstappen de wereldtitel in de wacht sleepte – een absoluut hoogtepunt.
Tolken op afstand
Sinds de lock-downs vanwege corona werken Davy en haar collega’s vooral online. Dat heeft zo zijn voordelen. “Voor corona reed ik wel 1.000 km per week. Door vaker online te werken is het werk beter te plannen. Online maakt het voor veel mensen bovendien laagdrempeliger om een schrijftolk in te zetten. Op locatie kan het geluid van het toetsenbord soms hinderen. Zeker bij mensen met hyperacusis. Daar heb je online geen last van. Mijn geluid en beeld staan uit - ik val dus voor niemand op - en de klant krijgt alles goed mee.”
Tekst-on-Top en Tekst-on-tap
Via Tekst on Top kan kun je op locatie de getypte tekst lezen op een tablet (of meerdere), op een groot scherm, als onder/boventiteling of een combinatie hiervan. Tekst on Tap is het ‘broertje’ van Tekst on Top en ontwikkeld voor live-streaming voor online gebruik. Via een link kan een onbeperkt aantal mensen meedoen. Bij Tekst on Tap kunnen schrijftolken ook makkelijk samenwerken en elkaar afwisselen, bijvoorbeeld bij een congres met meerdere sprekers. Je kunt Tekst on Tap gebruiken via een internetbrowser of via een overlay direct op je computer (zoals Zoom of Teams). Dankzij een Velowalker kan een schrijftolk op locatie met Tekst-on-Top staand typen wat er gezegd wordt. Er worden dan tablets uitgedeeld waar de tekst op verschijnt. Dit kan tijdens een rondleiding, feest, receptie of andere aangelegenheden waar het makkelijker is om een mobiele schrijftolk in te zetten.
Beroepscode
Op de vraag wat iemand een goede schrijftolk maakt, zegt Davy: “Als schrijftolk werk je met een speciaal velotype toetsenbord met lettergreepcombinaties. Daar moet je snel mee kunnen werken. Ook is het belangrijk dat je zelf informatie goed en snel kunt verwerken. Je luistert terwijl je tikt. Als je iets niet goed hebt gehoord of het ging te snel, dan moet je durven onderbreken en vragen om een deel te herhalen. Om de communicatie voor iedereen zo prettig mogelijk te laten verlopen, ben ik altijd ruim op tijd aanwezig, anders mist iemand een deel van de bijeenkomst. Ik vraag ook informatie op voor een goede voorbereiding. En je houdt je natuurlijk aan de beroepscode: je houdt je eigen mening voor je en je hebt geheimhoudingsplicht. Tekst mag pas worden opgeslagen en gedeeld als iedereen daarmee akkoord is.”
Nederland loopt voorop met schrijftolken
Nederland loopt wat schrijftolken betreft voorop met schrijftolken, in vergelijking met de landen om ons heen. In totaal telt ons land 679 tolken. Er staan 570 tolken Nederlandse Gebarentaal en 150 schrijftolken geregistreerd. Dit betekent dat een aantal tolken zowel gebaren- als schrijftolk is. De vraag naar tolken neemt nog steeds toe.
“We zijn het enige land met een hbo-opleiding en waar tolken een velotype toetsenbord gebruiken. Duitsland maakt meer gebruik van spraakherkenningssoftware.
Wie schrijftolk of tolk NGT wil worden, kan in Nederland terecht bij de Hogeschool Utrecht. Voor tolken NGT hebben ze daar ook een aanvullende module voor schrijftolk. Daar mogen we best trots op zijn.”
