Muziekbeleving met een CI.
Het verhaal van Jos Oerlemans.
(bron=OPCI Nieuwsbrief augustus 2018)
Ik wil mijn muziekbeleving met dragers en toekomstige dragers van een CI graag delen. Mijn naam is Jos Oerlemans en ik ben 49 jaar. Als slechthorende singer-songwriter stond ik op verschillende podia in Eindhoven, Den Bosch en Den Haag. Ik was in 2003 gast-DJ op Radio 538 bij Edwin Evers en ik was twee jaar gitarist bij de coverband The Dukes (2015). Als medeorganisator was ik betrokken bij het Festival Mundial in Tilburg. (2007), in het kader van muziek toegankelijk te maken voor doven en slechthorenden.
Twintig jaar doof
Op 17 april 2009 werd ik aangesloten op het cochleair implantaat van Advanced Bionics (AB). Ik had tot 1997 een progressief gehoorverlies, maar ik ben uiteindelijk doof geworden. Na de succesvolle implementatie – ik ben dus twintig jaar doof – ben ik druk gaan experimenteren met muziek. Om te beginnen op mijn eigen gitaar, wat voor mij gelukkig erg goed klinkt. Daarnaast ben ik ook weer op zangles gegaan. Alhoewel me het zingen minder goed afging, weerhield het mij er niet van om een coverband op te richten met de naam The Dukes.
Met deze band hebben we twee maal optredens verzorgd, maar na het heengaan van onze drummer is deze band in 2015 opgeheven.
Geluidskwaliteit CI
Als muziekfreak moet ik u vooraf het volgende laten weten. Een CI geeft absoluut geen authentieke klanken. Ik kan duidelijk hoge tonen waarnemen. Gitaarsolo’s, zang en drum klinken voor mij aanvaardbaar. Timbre is lastiger. Zoals bekend zijn lage tonen het grote probleem met CI’s. De elektrode kan tot een bepaald moment in de bocht van het slakkenhuis worden doorgeschoven. Daardoor zijn bastonen in beperkte mate waarneembaar. Het lage geluid wordt in hoge frequentie weggezet. Maar als je enigszins een muziekgeheugen hebt opgebouwd, zal je de oude beleving van muziek zeker kunnen oproepen. Ook het timbre kun je je dan weer herinneren en dat is een belangrijk gegeven. Je hoort het niet, maar je hersens vullen die leemtes zelf in. Voor een CI-gebruiker die voor het eerst weer naar muziek gaat luisteren, heb ik een vingerwijzing. Wees voorbereid op een teleurstelling. Bij een eerste ervaring na de fitting kan muziek behoorlijk karig klinken.
Herinneringen aan muziek
Maar er is ook goed nieuws. De geluidskloof tussen waarneming en daadwerkelijke klank wordt deels gedicht door de herinnering. Dit is een belangrijk gegeven in de muziekbeleving van CI-gebruikers. Ook het zien van oude video’s uit het MTV-tijdperk kunnen bijdragen aan een nostalgisch genoegen, waarbij beeld en klank een feest van herkenning oproepen. Wat ik dus vaak doe is een oude videoclip afspelen en geluid en beeld laten samen gaan. Oude concertvideo’s en videoclips die op YouTube staan zijn in die zin goud waard.
Oude cassettebandjes
Inmiddels is dit gegeven ook wetenschappelijk gestaafd door onderzoeker Henk-Jan Honing. Muziek is de drager van de herinnering en je kunt een beleving van vroeger weer oproepen door een nummer van vroeger te horen. Dat is ook precies wat er gebeurt met oude cassettebandjes, die ik heb teruggevonden en in ere heb hersteld. Het is fantastisch dat deze cassettebandjes weer zoveel genot kunnen bieden.
Subpac voor gemis aan bastonen
Jos Oerlemans in een geluidsstudioHet ontbreken van de bastonen is voor mij als CI-muziekliefhebber dus het grootste gemis. Om dit gemis te ondervangen, kun je echter de Subpac aanschaffen. Deze Subpac functioneert als een basbooster, die de trillingen van de bas doorgeeft aan je ruggenwervel. Op deze Subpac heb ik inmiddels ook mijn voeten rusten. Sluit de Subpac aan op de koptelefoonuitgang en zorg voor digitaal CD-geluid (.wav), wat beter is dan MP3 of welk signaal dan ook via internet. Met de Subpac kun je dus geen lage tonen waarnemen maar wel voelen! De trillingen geven enige akoestische beleving, die in de audiologische wereld ook bekend is als impedantie. Samenvattend zou je kunnen zeggen dat deze basbeleving een extra dimensie toevoegt aan het luisteren naar muziek.
Back to the eighties
Je kan dus een eind komen in de muziekbeleving, maar hoe ver, dat zal voor iedere CI-gebruiker anders zijn. In de eerste plaats is het belangrijk dat je een muziekgeheugen hebt opgebouwd. Prelinguaal doven zullen dus hun eigen ervaring met muziek moeten opbouwen. Ook voor mij is het lastiger om van nieuw uitgebrachte muziek te genieten dan van oudere muziek. Bands die nu de hoofdacts zijn op de vele podia van de festivalweiden, zoals Kensington, Artic Monkeys, The Killers dringen lastiger bij mij binnen dan de reeds bekende artiesten, zoals uit de jaren tachtig en negentig. Van muziek uit de jaren tachtig en negentig, bijvoorbeeld U2, Bruce Springsteen, REM, Dire Straits, Bryan Adams, en zo nog wel tientallen anderen, kun je zeker weer gaan genieten.
Samen met videobeelden van bijvoorbeeld YouTube kun je via geluid, trillingen en beeld veel oproepen. Om een voorbeeld te geven heb ik de DVD aangeschaft van Live-Aid. Het terughoren en herbeleven van Queen en U2 op dit fantastische evenement, is één van de grootste genotmomenten die ik na de aansluiting van mijn CI heb mogen beleven.
